Spadek u notariusza czy w sądzie – co wybrać?
Polskie prawo przewiduje dwie równorzędne ścieżki formalnego potwierdzenia praw do spadku: postępowanie sądowe o stwierdzenie nabycia spadku oraz notarialne poświadczenie dziedziczenia. Choć obie prowadzą do tego samego celu, droga notarialna jest z reguły znacznie szybsza i dogodniejsza. Kluczowym warunkiem, by móc przeprowadzić postępowanie spadkowe w kancelarii, jest pełna zgoda i jednoczesna obecność wszystkich osób, które mogą być brane pod uwagę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Jeżeli między spadkobiercami istnieje spór, jego rozstrzygnięcie będzie możliwe wyłącznie na drodze sądowej. Wybierając usługi notariusza w Łodzi Chojny, mogą Państwo załatwić całą sprawę nawet podczas jednego spotkania, unikając wielomiesięcznego oczekiwania na terminy rozpraw.
Postępowanie spadkowe – elementy i chronologia
Całe postępowanie spadkowe można przyrównać do logicznie ułożonej ścieżki, gdzie każdy kolejny krok wynika wprost z poprzedniego. Zrozumienie tej chronologii pozwala uniknąć nieporozumień i sprawnie przejść przez niezbędne formalności.
Wszystko zaczyna się od indywidualnej decyzji każdego potencjalnego spadkobiercy. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest fundamentem, na którym opiera się cała konstrukcja. To w tym momencie, w ciągu sześciu miesięcy od dowiedzenia się o powołaniu do spadku, kształtuje się ostateczny krąg osób uprawnionych do dziedziczenia. Bez tego kroku nie wiemy, kto w ogóle będzie brał udział w dalszych czynnościach.
Gdy krąg spadkobierców jest już ustalony, następuje etap formalnego potwierdzenia ich praw. Akt Poświadczenia Dziedziczenia (APD) jest niczym urzędowe świadectwo, które stwierdza, kto dziedziczy i w jakich udziałach. Dokument ten nie przydziela jeszcze konkretnych przedmiotów, lecz tworzy stan współwłasności całego majątku spadkowego. Od tej chwili spadkobiercy są wspólnie właścicielami wszstkiego, co pozostawił zmarły.
Ostatnim, fakultatywnym etapem, jest fizyczny podział majątku. Tu pojawiają się dwa nierozerwalnie związane pojęcia: dział spadku oraz zniesienie współwłasności. Należy je rozumieć następująco: dział spadku to nazwa procedury prawnej, której celem jest właśnie zniesienie współwłasności. W wyniku tej umowy ułamkowe udziały w całym majątku zostają zamienione na wyłączne prawo własności do konkretnych rzeczy lub na spłaty pieniężne. To moment, w którym abstrakcyjny udział staje się konkretnym prawem do mieszkania, działki czy samochodu.
Tak więc: osobista decyzja, następnie jej urzędowe potwierdzenie i na końcu, jeśli strony tak postanowią, faktyczny podział. Zachowanie tej kolejności jest gwarancją prawidłowego i skutecznego uregulowania spraw spadkowych.
Pierwszy krok – akt poświadczenia dziedziczenia
Dokumentem, który oficjalnie potwierdza, kto i w jakiej części dziedziczy po zmarłym, jest właśnie akt poświadczenia dziedziczenia. Stanowi on odpowiednik sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku i ma taką samą moc prawną.
Protokół dziedziczenia – fundament poświadczenia Przed sporządzeniem samego aktu notariusz musi spisać protokół dziedziczenia. Czynność ta odbywa się w obecności wszystkich zainteresowanych, czyli spadkobierców ustawowych i testamentowych, a także osób, na rzecz których spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. W trakcie spisywania protokołu notariusz odbiera od stron stosowne oświadczenia, m.in. co do istnienia i treści ewentualnych testamentów. Jeżeli od chwili śmierci spadkodawcy nie upłynęło jeszcze sześć miesięcy, w protokole muszą znaleźć się także oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, o ile nie zostały one złozone wcześniej.
Po spisaniu protokołu i stwierdzeniu braku przeszkód, notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Następnie niezwłocznie rejestruje go w Rejestrze Spadkowym, prowadzonym w systemie teleinformatycznym przez Krajową Radę Notarialną. Z chwilą wpisu akt nabiera mocy prawnej.
Dokumenty potrzebne do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia
Do przeprowadzenia tej czynności w naszej kancelarii potrzebne będą następujące dokumenty:
- odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy,
- odpisy skrócone aktów urodzenia spadkobierców, którzy nie wstępowali w związki małżeńskie,
- odpisy skrócone aktów małżeństwa pozostałych spadkobierców,
- numer PESEL spadkodawcy (np. z dowodu osobistego lub zaświadczenia z urzędu),
- ewentualny testament (w oryginale),
- dane wszystkich spadkobierców (imiona, nazwisko, imiona rodziców, adres zamieszkania, numer PESEL).
Przyjęcie lub odrzucenie spadku
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku to fundamentalna i równocześnie jedna z pierwszych czynności, jaką należy wykonać. Czasowo plasuje się ona przed lub w trakcie pierwszego kroku, czyli sporządzania aktu poświadczenia dziedziczenia.
Czas jest kluczowy – 6 miesięcy na decyzję
Każdy spadkobierca ma 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Termin ten liczy się od dnia, w którym dowiedział się o swoim powołaniu do spadku (najczęściej jest to dzień śmierci spadkodawcy, ale nie zawsze).
W tym czasie spadkobierca ma trzy możliwości, a oświadczenie w tej sprawie może złożyć właśnie u notariusza (lub w sądzie):
- Odrzucenie spadku: Spadkobierca całkowicie wycofuje się z dziedziczenia. Jest wtedy traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Jego udział przechodzi na jego dzieci i dalszych zstępnych, chyba że oni również odrzucą spadek. To najczęstsze rozwiązanie, gdy spadek jest obciążony długami przewyższającymi jego wartość.
- Przyjęcie proste (wprost): Spadkobierca przyjmuje spadek bez żadnych ograniczeń. Oznacza to, że odpowiada za ewentualne długi spadkowe całym swoim majątkiem, również tym osobistym, niezwiązanym ze spadkiem. Jest to opcja ryzykowna, jeśli nie ma się stuprocentowej pewności co do stanu finansów zmarłego.
- Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza: To najbezpieczniejsza i obecnie domyślna forma przyjęcia spadku (jeśli w ciągu 6 miesięcy nie złoży się żadnego oświadczenia, dziedziczy się właśnie w ten sposób). Spadkobierca przyjmuje spadek, ale jego odpowiedzialność za długi jest ograniczona tylko do wartości odziedziczonego majątku. W najgorszym wypadku „wyjdzie na zero”, ale nie straci swojego osobistego majątku.
Jak to się ma do kroków postępowania?
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest warunkiem wstępnym do stwierdzenia, kto ostatecznie jest spadkobiercą.
Gdy przychodzą Państwo do notariusza w celu sporządzenia Aktu Poświadczenia Dziedziczenia (Krok 1), notariusz w pierwszej kolejności zapyta, czy takie oświadczenia były już składane.
- Jeśli nie były składane, a termin 6 miesięcy jeszcze nie minął, można je złożyć właśnie wtedy. Notariusz odbierze je od każdego ze spadkobierców i uwzględni w treści protokołu dziedziczenia, który poprzedza wydanie APD.
- Jeśli termin 6 miesięcy już upłynął, przyjmuje się, że wszyscy spadkobiercy, którzy nie odrzucili spadku, przyjęli go z dobrodziejstwem inwentarza.
Drugi krok (opcjonalny) – umowny dział spadku
Uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia potwierdza Państwa prawa do majątku, ale nie prowadzi do jego fizycznego podziału. Z prawnego punktu widzenia, od tego momentu wszyscy spadkobiercy stają się współwłaścicielami każdego składnika majątku spadkowego w określonych ułamkowo częściach. Aby to zmienić i przypisać konkretne przedmioty (np. mieszkanie, dom, działkę) na wyłączną własność poszczególnych osób, konieczne jest przeprowadzenie działu spadku.
Jeżeli spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału, mogą go dokonać w drodze umowy w formie aktu notarialnego. Jest to rozwiązanie o wiele szybsze i prostsze niż postępowanie sądowe. Umowa może obejmować cały spadek lub tylko jego część, na przykład gdy w grę wchodzi jedynie sprzedaż mieszkania odziedziczonego przez kilkoro zstępnych. W umowie można dokonać podziału fizycznego, przyznać rzeczy jednej osobie z obowiązkiem spłaty pozostałych lub zarządzić wspólną sprzedaż i podział uzyskanej kwoty. Taka umowa to także właściwa forma, gdy planowana jest darowizna domu lub działki na rzecz jednego ze spadkobierców przez pozostałych.
Dokumenty niezbędne do działu spadku – co przygotować?
- dokumenty tożsamości wszystkich stron umowy,
- zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia lub prawomocne postanowienie sądu,
- zaświadczenie z Urzędu Skarbowego potwierdzające uregulowanie podatku od spadków i darowizn (lub zwolnienie bądź przedawnienie zobowiązania),
- dokumenty dotyczące składników majątku, np. numer księgi wieczystej nieruchomości, jeśli wchodzi ona w skład masy spadkwej, dowód rejestracyjny pojazdu.
Zniesienie współwłasności
Należy mieć na uwadze, że gdy kilku spadkobierców w wyniku podziału majątku staje się współwłaścicielami jego składowej, takiej jak chociażby nieruchomości, współwłaściciele mogą dokonać zniesienia współwłasności. Podobnie jak ma to miejsce przy dziale spadku, zniesienie współwłasności może się odbyć na drodze sądowej lub umownej.
W przypadku gdy zachodzi potrzeba zniesienia współwłasności nieruchomości, a jest to sytuacja najczęściej występująca, prawnie wymagana jest umowa w formie aktu notarialnego.
Akt notarialny umowy o zniesienie współwłasności zawiera następujące elementy:
- opis przedmiotu, którego dotyczy zniesienia współwłasności,
- określenie wartości przedmiotu umowy,
- określenie sposobu rozliczenia;
- określenie sposobu i terminu płatności spłat,
- wskazanie ewentualnych metod zabezpieczenia płatności,
- określenie warunków i daty wydania przedmiotu umowy.
W przypadku zniesienia współwłasności nieruchomości może dojść do:
- podziału fizycznego – nieruchomość zostaje podzielona na części między współwłaścicielami, a ewentualne różnice wartości zostają wyrównane z ustaloną dopłatą;
- przyznania jednej osobie ze spłatą – ustalony zostaje jeden właściciel, który jest zobowiązany do spłaty pozostałych współwłaścicieli.
Kiedy notariusz nie może pomóc w sprawie spadkowej?
Należy pamiętać, że istnieją sytuacje, w których notarialne poświadczenie dziedziczenia nie będzie możliwe, a jedyną drogą pozostanie sąd. Notariusz odmówi sporządzenia aktu, gdy:
- w sprawie został już wcześniej sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydano postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku,
- w kancelarii nie stawią się wszystkie osoby należące do kręgu spadkobierców,
- istnieje spór co do tego, kto jest spadkobiercą lub co do wysokości udziałów,
- dziedziczenie następuje na podstawie testamentów szczególnych (np. ustnego),
- w stosunku do spadku istnieją testamenty, które nie zostały otwarte i ogłoszone.
Państwa sprawa spadkowa w Łodzi
W naszej kancelarii przy ulicy Białostockiej 5A w Łodzi do każdej sprawy podchodzimy z należytą starannością i empatią. Niezależnie od tego, czy przedmiotem dziedziczenia jest sprzedaż działki, czy też bardziej skomplikowane aktywa, zapewniamy wszechstronne wsparcie. Rozumiemy, że zagadnienia takie jak rozdzielność majątkowa zmarłego, intercyza czy najem okazjonalny odziedziczonego lokalu mogą budzić wątpliwości – jesteśmy tu, by je rozwiać.
Zapraszamy do kontaktu telefonicznego (+48 502 406 169), mailowego (kancelaria@notariusz-chojny.pl) lub poprzez formularz na naszej stronie, aby umówić się na spotkanie i omówić szczegóły Państwa sprawy. Jako notariusz łódź chojny jesteśmy do Państwa dyspozycji w dogodnych godzinach, gotowi świadczyć pomoc prawną na najwyższym poziomie.
Koszt notariusza przy postępowaniu spadkowym w roku 2025
Wysokość taksy za czynności notarialne podejmowane przez notariusza reguluje Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. W przypadku każdej planowanej czynności notariusz określi taksę notarialną na podstawie analizy dokumentów konkretnej sprawy.
Poniżej podajemy koszty w wartościach netto, to których należy doliczyć podatek VAT w wysokości 23% oraz koszt wypisów w wysokości 6 zł netto za każdą rozpoczętą stronę.
Opłaty przy sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia na podstawie testamentu
- akt obejmujący oświadczenie spadkowe, jeśli nie zostało złożone wcześniej lub termin nie upłynął – 200 zł netto (246 zł brutto)
- protokół otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł,
- akt poświadczenia dziedziczenia – 50 zł,
- protokół dziedziczenia – 100 zł,
- poszukiwanie testamentu – 200 zł.
Opłaty przy sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia na mocy ustawy
- akt obejmujący oświadczenie spadkowe, jeśli nie zostało złożone wcześniej lub termin nie upłynął – 50 zł,
- protokół dziedziczenia – 100 zł,
- akt poświadczenia dziedziczenia – 50 zł,
- poszukiwanie testamentu – 200 zł,
Taksa notarialna za sporządzenie projektu protokołu dziedziczenia
- opłata w wysokości 100 zł
Taksa notarialna za sporządzenie protokołu obejmującego oświadczenie o wyrażenie zgody na spisanie protokołu dziedziczenia zgodnie z jego projektem
- opłata w wysokości 50 zł netto.
Koszty sporządzenia umowy o dział spadku oraz zniesienia współwłasności
- taksa notarialna liczona od wartości majątku w wysokości opisanej poniżej,
- opłata za złożenie wniosku wieczystoksięgowego w wysokości 200 zł.
Przy sporządzaniu aktu notarialnego działu spadku, zastosowanie mają następujące stawki bazowe:
- 100 zł przy wartości majątku do 3000 złotych,
- 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł przy wartości majątku powyżej 3000 do 10 000 zł,
- 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł przy wartości majątku powyżej 10 000 do 30 000 zł,
- 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł przy wartości majątku powyżej 30 000 do 60 000 zł,
- 1010 zł + 0,4% nadwyżki powyżej 60 000 zł przy wartości majątku powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł,
- 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł przy wartości majątku powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł,
- 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, ale nie więcej niż 10 000 zł lub 7500 zł (dla I grupy podatkowej) przy wartości majątku powyżej 2 000 000 zł.